نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی اکبر گرمسیری مهوار ¹
• قاسم عزیزی ²
• حسین محمدی ²
• مصطفی کریمی احمدآباد ³

¹ موسسه جغرافیا، دانشگاه تهران

² گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

³ گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه تهران، تهران

چکیده

این پژوهش یک تحلیل اقلیم شناختی از واچرخندهای جنب‌حاره از شمال آفریقا تا ایران را با تمرکز بر بیشینۀ جریان واچرخندی به نمایش گذاشته است. از داده‌های جوی با تفکیک افقی 25/0×25/0 درجه از مرکز اروپایی پیش‌بینی میان مدت وضع هوا (ECMWF) و نسخه ERA5 در یک بازه زمانی 40 ساله (1979 تا 2018) استفاده شده است. نتایج حاکی از فعالیت سه واچرخند مجزا در ترازهای میانی جو بر روی آفریقا، عربستان و ایران دارد که بیشینه جریان واچرخندی آنها تقریباً در ترازهای 650 تا 500 هکتوپاسکال رخ داده است. سلول‌های پرارتفاع در ترازهای میانی نیز بر بیشینۀ جریان واچرخندی منطبق هستند و در خارج از ترازهای مذکور، از گرادیان سلول‌های پرارتفاع در ترازهای فشاری کاسته شده است. فرونشست هوا در جناح شرقی واچرخند‌ها و با تمرکز در شمال شرق مرکز سامانه‌ها رخ داده و منطبق بر سلول‌ها و زبانه‌های پرارتفاع در ترازهای میانی نیست. بنابراین گرمایش بی‌دررو ناشی از نزول هوا نقشی در شکل‌گیری سلول‌ها و زبانه‌های پرارتفاع ندارد. نتایج نشان می‌دهند که الگوهای ارتفاع ژئوپتانسیل در ترازهای میانی و فوقانی نمی‌توانند به معنای پایداری تفسیر گردند، بلکه حاکی از صعود هوای گرم ناشی از گرمایش شدید محسوس سطح و ترازهای زیرین در این مناطق می‌باشند. از نتایج مهم این پژوهش ارائه ساختار و ماهیتی متفاوت بین واچرخند یا پرفشار روی دریای عرب و واچرخند ترازهای میانی روی خشکی‌های عربستان می‌باشد. واداشت اساسی در واچرخند عربستان، گرمایش محسوس می‌باشد در حالی که تضاد دمایی خشکی- دریا و واداشت‌های محلی نقش اساسی در شکل‌گیری پرفشار روی دریای عرب دارند.

کلیدواژه‌ها

• پرارتفاع
• پرفشار جنب‌حاره
• گرمایش بی‌دررو
• گرمایش محسوس
• واچرخندهای جنب‌حاره

موضوعات

• هواشناسی همدیدی