مقاله پژوهشی
اقلیم شناسی
داریوش سپاده؛ برومند صلاحی؛ بهلول علیجانی؛ بتول زینالی
چکیده
در این پژوهش، تأثیر رودباد قطبی بر بارش‌های روزانه ایستگاه‌های همدید ایران در فصل سرد (پاییز و زمستان) طی دوره 30 ساله (1988-2017) مطالعه شده است. بر اساس آستانه بارش بیش از 30 میلی‌متر به‌عنوان بارش شدید و بر پایه صدک 95 ام، تعداد 972 روز به‌عنوان روزهای رخداد بارش سنگین در 31 ایستگاه همدید ایران شناسایی و خوشه‌بندی شدند و روزهای نماینده‌ی ...
بیشتر
در این پژوهش، تأثیر رودباد قطبی بر بارش‌های روزانه ایستگاه‌های همدید ایران در فصل سرد (پاییز و زمستان) طی دوره 30 ساله (1988-2017) مطالعه شده است. بر اساس آستانه بارش بیش از 30 میلی‌متر به‌عنوان بارش شدید و بر پایه صدک 95 ام، تعداد 972 روز به‌عنوان روزهای رخداد بارش سنگین در 31 ایستگاه همدید ایران شناسایی و خوشه‌بندی شدند و روزهای نماینده‌ی هر خوشه انتخاب گردیدند. در ادامه بهمنظور یافتن الگوهای رفتاری و بررسی کنش متقابل رودباد قطبی بر تشدید فرآیندهای جبههزایی و رخداد بارش سنگین، داده‌های مؤلفه باد مداری و نصفالنهاری، واگرایی، ارتفاع ژئوپتانسیل، سرعت قائم جو )امگا(، تاوایی، رطوبت نسبی، رطوبت ویژه، دما و میانگین فشار تراز دریا مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از این تحلیلها 6 الگوی گردشی را در منطقه نشان داد که هریک از این الگوها به علت حاکمیت و استقرار ناوهها و پشتههای متعدد در جو، بر مسیر انتقال رودباد جبهه قطبی به عرضهای میانی زمین و همچنین نوسان موقعیت میانگین فصلی آن تأثیرگذار بودهاند. نتایج نشان داد که حالت نصفالنهاری محور رودباد باعث ایجاد و تولید هستههای سرعت وقوع بارش‌های بیشتر در منطقه غرب ایران شده است.
مقاله پژوهشی
اقلیم شناسی
محمدرضا نظری رادثانی؛ فاطمه وطن پرست قلعه جوق؛ سید محمدجعفر ناظم السادات؛ برومند صلاحی
چکیده
النینو نوسان جنوبی (ENSO) و دو قطبی اقیانوس هند (IOD) پدیده های جوی – اقیانوسی هستند که در پهنه گرمسیری اقیانوسهای آرام و هند نمایان می‌شوند. در این پژوهش جاپای خالص و برهمکنش این دو پدیده بر بارش پاییزه شمال باختری ایران در دوره آماری ۲۰۱۸-۱۹۸۹ ارزیابی شد. یافته های اختلاف از میانگین بادهای برداری تراز ۸۵۰ میلیبار در رویدادهای خالص ...
بیشتر
النینو نوسان جنوبی (ENSO) و دو قطبی اقیانوس هند (IOD) پدیده های جوی – اقیانوسی هستند که در پهنه گرمسیری اقیانوسهای آرام و هند نمایان می‌شوند. در این پژوهش جاپای خالص و برهمکنش این دو پدیده بر بارش پاییزه شمال باختری ایران در دوره آماری ۲۰۱۸-۱۹۸۹ ارزیابی شد. یافته های اختلاف از میانگین بادهای برداری تراز ۸۵۰ میلیبار در رویدادهای خالص و ترکیبی دو پدیده دگرگونیهای فراوانی با فازهای روبروی هم نشان می‌دهد. بررسی اثرات این الگوها در 23 ایستگاه همدیدی شمال باختری ایران، نشان داد که بطور کلی ENSO نفوذ بیشتری نسبت به IOD بر نوسانهای بارش پاییزه در این گستره دارد. با چیرگی رویدادهای خالص ENSO بارش پاییزه برای گستره شمال باختری ایران تا ۹۶ درصد افزایش و ۳۷ درصد کاهش بترتیب در فازهای گرم و سرد نسبت به میانگین درازمدت دارد. این نوسان بارش پاییزه زیرنمود فازهای مثبت و منفی IOD به‌اندازه‌ی ۶۱ و ۳۱ درصد نسبت به میانگین دراز مدت افزایش و کاهش را نشان می‌دهد. با جابجایی رویدادهای خالص IOD از فاز مثبت به منفی، ۱۸ ایستگاه در این پهنه افزایش و پنج ایستگاه کاهش بارش پاییزه را بروز دادند. در زمان همراهی پدیده النینو با فاز مثبت IOD بارش در کل پهنه تا ۶۰ درصد افزایش داشته است و خشکسالی پاییزه بیشتر در دورانی رخ داده که پدیده لانینا با فاز منفی IOD همراه بوده است. در سنجش میانگین بارش پاییزه فازهای روبروی هم رویدادهای ترکیبی، یافته های آزمون من ویتنی بگونه ای معنیدار رخداد دوره های تر و خشک پاییزه را روشن می‌سازد.
مقاله پژوهشی
هواشناسی همدیدی
هلاله فهیمی؛ عبدالله فرجی؛ بهلول علیجانی
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی نقش برهمکنش الگوهای گردشی حاره- برون حاره بر بارش‌های فرین- فراگیر ایران انجام گرفت. به این منظور 9 روز با بارش فرین- فراگیر ایران با معیار شاخص صدکی 95 و رخداد آن‌ها در 20 درصد ایستگاه‌ها و بیشتر طی دوره آماری 31 سال (1989-2019) بررسی شد. داده‌های جو بالای 9 روز انتخابی استخراج و بر اساس آن‌ها نقشه‌های سنوپتیکی ترسیم ...
بیشتر
این پژوهش با هدف بررسی نقش برهمکنش الگوهای گردشی حاره- برون حاره بر بارش‌های فرین- فراگیر ایران انجام گرفت. به این منظور 9 روز با بارش فرین- فراگیر ایران با معیار شاخص صدکی 95 و رخداد آن‌ها در 20 درصد ایستگاه‌ها و بیشتر طی دوره آماری 31 سال (1989-2019) بررسی شد. داده‌های جو بالای 9 روز انتخابی استخراج و بر اساس آن‌ها نقشه‌های سنوپتیکی ترسیم گردید. داده‌های مورداستفاده ERA5 هستند که در ترازهای زیرین (850 و 800 هکتوپاسکال) و میانی (700،600،500 هکتوپاسکال) استخراج شدند. نقشه‌های ارتفاع ژئوپتانسل و رودباد، نشان از نفوذ حاره‌ای عوامل دینامیکی برون حاره دارد که میزان نفوذ آن‌ها در ترازهای مختلف جو متفاوت است. برهمکنش الگوهای دو ناحیه دو عامل رخداد بارش یعنی رطوبت و ناپایداری جو بر روی ایران را فراهم کرده‌اند. نفوذ حاره‌ای سردچال‌ها، ناوه غربی و رودباد جبهه قطبی و همسویی آن‌ها با مراکز پرارتفاع جنب‌حاره منجر به فرارفت رطوبت حاره به برون‌حاره می‌شوند. بر روی ایران به علت نفوذ سردچال‌ها، ناوه غربی و رودباد جبهه قطبی شرایط مناسب صعود و ناپایداری جو فراهم است که با ورود رطوبت حاره به ایران، بارش‌های فرین فراگیر رخ می-دهد. کلمات کلیدی: الگوهای گردشی، مناطق حاره و برون حاره، برهمکنش الگوهای گردشی حاره- برون حاره، بارش فرین فراگیر، ایران.
مقاله پژوهشی
سیلاب و هیدرولوژی
زهرا قصابی؛ سکینه خان سالاری
چکیده
از جمله ﻋﻮاﻣـلی که در ﺑـﺮوز سیلاب و افزایش ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﯽ از آن ﻣﺆﺛﺮ است، ﺷﺪت و ﻣﺪت ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ می‌باشد. رگبار طرح که از روی منحنی‌های شدت- مدت- فراوانی(IDF) برای تداوم و دوره‌ی بازگشت‌های مشخص استخراج می‌شود، در مطالعات آب و هوا-شناسی از اهمیت بسزایی برخوردار است.در بسیاری از مطالعات رگبار طرح از ضرایب غیر‌منطقه‌ای استفاده ...
بیشتر
از جمله ﻋﻮاﻣـلی که در ﺑـﺮوز سیلاب و افزایش ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷﯽ از آن ﻣﺆﺛﺮ است، ﺷﺪت و ﻣﺪت ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ می‌باشد. رگبار طرح که از روی منحنی‌های شدت- مدت- فراوانی(IDF) برای تداوم و دوره‌ی بازگشت‌های مشخص استخراج می‌شود، در مطالعات آب و هوا-شناسی از اهمیت بسزایی برخوردار است.در بسیاری از مطالعات رگبار طرح از ضرایب غیر‌منطقه‌ای استفاده می‌شود، بدون شک استفاده از داده‌های ایستگاه‌های همدیدی کشور به‌جای ضرایب تجربی سایر کشورها از دقت بالاتری برخوردار خواهد بود. برای تعیین روابط IDF پس از اسکن گراف‌های بارش و رقومی‌سازی آن‌ها، مقدار بارش در تداوم‌های مختلف به‌دست آمد. شدت‌های بارش در هر تداوم محاسبه شد. مجموعه آمار به‌دست‌آمده با چندین نوع توزیع آماری برازش داده شد. ارزیابی معنی‌داری توزیع‌های به دست آمده با استفاده از آزمون کای اسکوﺋر انجام شد. توزیع Log-Pearson type3 برازش بهتری در مقایسه با سایر توزیع‌ها نشان داد. در نهایت روابط شدت- مدت- فراوانی و ضرایب آن بر اساس شرایط ایستگاه محاسبه شد و منحنی‌های آن برای دوره برگشت‌های مختلف ترسیم شدند. در ایستگاه‌های اهواز، بهبهان و لالی بیشترین مقدار شدت بارندگی در دوره بازگشت 2 ساله با تداوم 10 دقیقه، به ترتیب 66/18 ، 85/19 و 50/33 میلی‌متر بر ساعت برآورد شد. این مقدار با افزایش دوره بازگشت در همان تداوم افزایش می‌یابد؛ اما با افزایش تداوم در همان دوره بازگشت روند کاهشی دارد.
مقاله پژوهشی
هواشناسی دریایی
زهره جلال زاده آذر؛ عباسعلی بیدختی؛ مسعود ترابی آزاد؛ مجتبی عظام؛ کیوان کبیری
چکیده
تحقیق با بهره‌گیری از روشهای آماری و داده های سنجش از دور دمای سطح در 24 ایستگاه منتخب در کل خلیج فارس، تنگه هرمز و ابتدای دریای عمان و شاخص ناهنجاری دمای نیمکره جنوبی از پایگاه داده‌های ناسا صورت گرفته است. پس از سری سازی زمانی داده‌ها، قیاس بین دمای سطح در خشکی، دریا، میانگین خشکی-دریا در نیمکره جنوبی و دمای سطح خلیج فارس در بازه ...
بیشتر
تحقیق با بهره‌گیری از روشهای آماری و داده های سنجش از دور دمای سطح در 24 ایستگاه منتخب در کل خلیج فارس، تنگه هرمز و ابتدای دریای عمان و شاخص ناهنجاری دمای نیمکره جنوبی از پایگاه داده‌های ناسا صورت گرفته است. پس از سری سازی زمانی داده‌ها، قیاس بین دمای سطح در خشکی، دریا، میانگین خشکی-دریا در نیمکره جنوبی و دمای سطح خلیج فارس در بازه های زمانی متفاوت با رویکردهای زمانی در دو بخش رصد سالانه و ماههای همسان انجام شد. بیشینه رابطه معنادار خطی بین ناهنجاری دمای هوا در نیمکره جنوبی و خلیج فارس در زمان یکسان )فصل متفاوت) مربوط به بازه زمانی 2000 تا 2005 و کمینه نیز مربوط به سال های 1993 تا 2017 است، از طرفی سال‌های 1994 تا 1999 و 2012 تا 2017 میزان همبستگی مشابه می‌باشد. میزان همبستگی خطی بین میانگین ناهنجاری دمای هوای نیمکره جنوبی و دمای سطح خلیج فارس در ماههای همسان نشان می‌دهد در کل بازه 14% رابطه معنادار است که 30% آن معکوس است. لذا رابطه کامل بین این دو کمیت در بازه سی و شش سال مشاهده نمی شود و 85% رابطه نیز کاملا بدون معناست. محاسبات نشان می‌دهد رگرسیون چندمتغیره خطی نیز چه به صورت گام به گام و چه به صورت همزمان دارای مقادیر معناداری نیست.
مقاله پژوهشی
هواشناسی کشاورزی
مهشید امیرانی پور؛ محمد نجف زاده؛ صدیقه محمدی
چکیده
خشکسـالی ازجمله بلاهای طبیعی است که به اکوسیستم‌های طبیعی آسیب‌های فراوانی وارد می‌کند.بر اساس نتایج پژوهش‌های انجام‌شده، مواردی که نقش ویژه‌ای در وقوع و تداوم خشکسالی دارند عبارت از بارش، دما، تبخیر، باد و رطوبت نسبی هستنداما بارش مهم‌ترین مورد در وقوع خشکسالی است. در این تحقیق داده‌های دمای ماکزیمم، دمای مینیمم، میانگین ...
بیشتر
خشکسـالی ازجمله بلاهای طبیعی است که به اکوسیستم‌های طبیعی آسیب‌های فراوانی وارد می‌کند.بر اساس نتایج پژوهش‌های انجام‌شده، مواردی که نقش ویژه‌ای در وقوع و تداوم خشکسالی دارند عبارت از بارش، دما، تبخیر، باد و رطوبت نسبی هستنداما بارش مهم‌ترین مورد در وقوع خشکسالی است. در این تحقیق داده‌های دمای ماکزیمم، دمای مینیمم، میانگین دما، رطوبت نسبی، بارش و سرعت باد ایستگاه سینوپتیک کرمان در دوره 29 ساله (سال‌های 1991 الی 2020) استفاده شد.که با بهره‌گیری از داده‌های جمع‌آوری‌شده نتایج جدیدی جهت پیش‌بینی خشکسالی توسط شاخص بارش-تبخیروتعرق استانداردشده (SPEI) و روشهای هوش مصنوعی ازجمله مدل درخت (MT) و رگرسیون چند متغیره تطبیقی اسپلاین ((MARS ارائه گردیده است. نتایج حاصل از پیش‌بینی خشکسالی شهر کرمان با استفاده از شاخص بارش ـ تبخیر و تعرق استانداردشده نشان داد که فراوانی دوره‌های مرطوب و خشک در مقیاس‌های زمانی کوتاه‌مدت زیاد است و با افزایش طول بازه زمانی این فراوانی کاهش می‌یابد. در بازه زمانی 6 ماهه اول سال 1992 بیشترین مقدار شاخص خشکسالی (SPEI=2.48) و شدیدترین خشکسالی ها در بازه زمانی 24 ماهه منتهی به سال 2009 با کمترین مقدار شاخص (SPEI=-5.53) رخ‌داده است. عملکرد مدل هوش مصنوعی MARS با توجه به مقادیر شاخص های آماری R و RMSE و MAE در مرحله آموزش(989/0 R= ، 148/0 RMSE=و105/0= MAE) و آزمایش(950/0 R= ، 290/0 RMSE= و158/0= MAE)، نسبت به مدلMT مناسبتراست.
