اثرهای رویدادهای خالص و ترکیبی پدیده های ENSO و IOD بر نوسان های بارش پاییزه در شمال باختری ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم و مهندسی آب گرایش هواشناسی کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، دانشکده‌ی علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی

3 استاد بخش مهندسی آب و رییس مرکز پژوهش های علوم جوی و اقیانوسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز

4 استاد آب و هواشناسی، دانشکده‌ی علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی

10.22034/jmas.2022.350476.1178

چکیده

النینو نوسان جنوبی (ENSO) و دو قطبی اقیانوس هند (IOD) پدیده های جوی – اقیانوسی هستند که در پهنه گرمسیری اقیانوسهای آرام و هند نمایان می‌شوند. در این پژوهش جاپای خالص و برهمکنش این دو پدیده بر بارش پاییزه شمال باختری ایران در دوره آماری ۲۰۱۸-۱۹۸۹ ارزیابی شد. یافته های اختلاف از میانگین بادهای برداری تراز ۸۵۰ میلیبار در رویدادهای خالص و ترکیبی دو پدیده دگرگونیهای فراوانی با فازهای روبروی هم نشان می‌دهد. بررسی اثرات این الگوها در 23 ایستگاه همدیدی شمال باختری ایران، نشان داد که بطور کلی ENSO نفوذ بیشتری نسبت به IOD بر نوسانهای بارش پاییزه در این گستره دارد. با چیرگی رویدادهای خالص ENSO بارش پاییزه برای گستره شمال باختری ایران تا ۹۶ درصد افزایش و ۳۷ درصد کاهش بترتیب در فازهای گرم و سرد نسبت به میانگین درازمدت دارد. این نوسان بارش پاییزه زیرنمود فازهای مثبت و منفی IOD به‌اندازه‌ی ۶۱ و ۳۱ درصد نسبت به میانگین دراز مدت افزایش و کاهش را نشان می‌دهد. با جابجایی رویدادهای خالص IOD از فاز مثبت به منفی، ۱۸ ایستگاه در این پهنه افزایش و پنج ایستگاه کاهش بارش پاییزه را بروز دادند. در زمان همراهی پدیده النینو با فاز مثبت IOD بارش در کل پهنه تا ۶۰ درصد افزایش داشته است و خشک‌سالی پاییزه بیشتر در دورانی رخ‌ داده که پدیده لانینا با فاز منفی IOD همراه بوده است. در سنجش میانگین بارش پاییزه فازهای روبروی هم رویدادهای ترکیبی، یافته های آزمون من ویتنی بگونه ای معنیدار رخداد دوره های تر و خشک پاییزه را روشن می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات