نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• عرفان بهرامی ¹
• حسین خزیمه نژاد ²

¹ دانشگاه بیرجند گروه علوم و مهندسی آب

² دانشیار، گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران،

چکیده

عملکرد خوب مدل‌های هوشمند باعث افزایش استفاده از آنها برای پیش‌بینی پدیده‌های مختلف هیدرولوژیکی شده است. لذا ضرورت دارد که کارایی مدل‌های توسعه داده شده در مناطق مختلف جهان با ویژگی‌های متفاوت اقلیمی، هیدرولوژیکی و فیزوگرافی مورد ارزیابی قرار گیرد تا بتوان در مورد کارایی آنها در مناطق مختلف اظهار نظر کرد. در پژوهش حاضر، به منظور پیش‌بینی دبی سیلاب حوضه از داده‌های منطقه در یک دوره 10 ساله، با طول دوره آماری (1389-1399) و همچنین از مدل هوشمند برنامه‌ریزی بیان ژن استفاده شد. با بررسی معیارهای ارزیابی مدل، نتایج نشان از عملکرد خوب و دقت بالای مدل در پیش‌بینی دبی سیلاب بود. با استفاده از دو مدل هیدروگراف مصنوعی گری و گاما پارامترهای مهم سیلاب از جمله PEP (دبی اوج سیلاب)، PETP (زمان رسیدن به دبی اوج)،PEV (حجم جریان) و سه معیار (جذر میانگین مربع خطا، میانگین خطای مطلق و ضریب تبیین ) جهت تعیین شکل هیدرگراف سیلاب مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. با استفاده از روش امتیاز‌بندی و رتبه‌دهی برای هریک از خطاها پرداخته شد و بهترین مدل در برآورد هریک از مشخصه‌های سیلاب تعیین گردید. بر اساس نتایج، مقدار دامنه‌های معیارهای بیان شده برای مدل گاما به ترتیب (50/9، 9/12-)، (09/20، 1/40-)، (75، 100-)، (42/0، 66/1)، (20/3، 03/1) و (94/0، 87/0) قرار دارد که نشان از برتری مدل گاما نسبت به مدل گری بوده است و مدل منتخب توانست به شکل کاملا̎ مناسبی مشخصه‌های هیدروگراف سیلاب را برآورد سازد. بررسی این مدل در مدل‌سازی سیلاب در سایر حوضه‌های فاقد آمار نیز پیشنهاد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

• حوضه‌های فاقد آمار
• هیدروگراف واحد
• مدل‌سازی جریان
• GEP
• بارش رواناب

موضوعات

• هواشناسی آبشناسی